Ik heb «War and the 20th Century: The Impact of War on the Modern Consciousness» van Christopher Croker (London, Brassey’s, 1994) al gekocht in 1995. Maar ik ben er nooit toegekomen het te lezen, al dacht ik telkens ik er in bladerde of de inhoudsopgave bekeek: «Ik moet dit dringend toch eens lezen». Maar iets weerhield me, het boek ontnam me als het ware een beetje de adem. En zo ging er weer een jaar voorbij vóór ik er nog eens per ongeluk over struikelde.
Nu heb ik altijd bijzonder dubbelzinnig gestaan t.o.v. het rechtvaardig of gerechtvaardigd gebruik van geweld of de «heiligheid» van welke oorlog ook. De klassenstrijd heb ik nooit begrepen in termen van geweld (klassen«oorlog»), van een tableau vivant van stakende arbeiders die het met stokken en stenen opnemen tegen de oproerpolitie met haar traangas, matrakken en waterkanonnen.
«War and the 20th Century» geeft ons een overzicht van de samenhang tussen Oorlog en de 20ste eeuwse Moderniteit (het begrip «moderniteit», het eerst gebruikt door Charles Baudelaire ergens in 1857, is eigenlijk pas in de 20ste eeuw doorgebroken als centraal geschiedkundig begrip). Christopher Croker voert een parade op van 20ste-eeuwse denkers, intellectuelen, schrijvers, dichters en kunstenaars en hoe deze zich de oorlog voorstelden (beginnende uiteraard met de veeleer 20ste-eeuwse dan 19de-eeuwse Nietzsche, en zo verder over Rilke, H.G. Wells, Ernst Jünger, Martin Heidegger, Céline, Malaparte, Camus, Walter Benjamin, Bertold Brecht, Elias Canetti, etc). Hun voorstelling niet alleen van de Oorlog als begrip, maar ook hun beleving van de concrete 20ste-eeuwse reëel gevoerde oorlogen. Hij geeft duidelijk aan dat onze kennis van wat de «gewone soldaat» dacht over de oorlogen waarin hij doodde en gedood werd, beperkt is. Die soldaat schreef immers niet, alleen al maar omdat hij dikwijls ongeletterd was. De zogenaamde «oorlogsdichters» («war poets») van de Grote Oorlog (1914-1918) waren doorgaans (onder)officieren uit de meer begoede middenklassen: er is bovendien een merkbare tegenstrijd tussen de wijze waarbij zij hun afkeer voor de oorlog als «merde en miserie» voorstelden en de onbevangenheid waarmee zij net als iedereen de vijand afslachtten en zich lieten afslachten.
Nog altijd beroert en verbijstert ons allemaal de vraag waarom in de 20ste-eeuwse oorlogen miljoenen en miljoenen mensen zonder zich veel vragen te stellen bereid waren te doden en gedood te worden. En dit terwijl ze veelal niets begrepen van de zaak waarvoor ze, volgens hun bevelhebbers, vochten en dikwijls zelfs volkomen onverschillig stonden tegenover die zaak. «War and the 20th Century» levert nogal wat stof om over die vraag door te bomen. Deze vraag stelt zich immers zowel op het vlak van de individuele soldaat als op het vlak van de massa’s als gemeenschap of Natie.
Oorlog was blijkbaar de levenswijze van de 20ste-eeuw: na de Eerste Wereldoorlog kwam de Tweede, na de Tweede kwam de Koude Oorlog met de permanente dreiging van een allesvernietigende kernoorlog. En na de Afbraak van de Berlijnse Muur doken al snel nieuwe oorlogen op. De 20ste eeuw was ook de eeuw die de 19de-eeuwse woorden over utopieën, nieuwe werelden en nieuwe mensen, in daden moest omzetten (cfr. Alain Badiou’s «Le siècle». Paris, Le Seuil, 2005; Ned. Vertaling «De Twintigste Eeuw»). Er was in de 19de eeuw genoeg gepalaverd: de oude wereld moest eraan om de nieuwe op te bouwen. Vechten, strijden dus: oorlog voeren, desnoods alleen maar omwille van het gevoel het niet alleen bij woorden gelaten te hebben.
De verheerlijking van de oorlog vinden we terug bij heel wat 20ste-eeuwse intellectuelen, vooral deze die stamden uit de middenklasse (de klasse die naar de top kan doorstoten óf aan lagerwal kan geraken en terugvallen in het gepeupel). Zij waren het die de massa’s mobiliseerden voor een «idee», zoals Ernst Jünger en zijn Frontsoldatenstaat, waarbij oorlog de vorm van arbeid zou zijn die eindelijk de gehate nietsdoende bourgeoisie zou afschaffen; zij waren het die de vrede voorstelden als de «voortzetting van de oorlog met andere middelen», tot de gemeenschap weer klaar was voor de nieuwe beslissende oorlog. In de oorlog waren geen arbeiders en kapitalisten meer: in de oorlog zijn mensen eindelijk zichzelf, zo werd gesteld. Het oog-in-oog staan met de dood gaf toegang tot de ultieme levenszin, tot de essentie van het menselijk bestaan.
Etc.
Nu ik het boek weer op mijn nachtkastje leg, maak ik de afsluitende bedenking dat oorlogsbeleving hoe dan ook neerkomt op een uitschakeling van het persoonlijk bewustzijn. Ofwel (bij de «geschoolden») wordt dit persoonlijk bewustzijn opgenomen («getranscendeerd») in een «hoger» bewustzijn, in een niet onder woorden te brengen spirituele of spiritualistische notie (de Natie, het Communistische Paradijs, Goed tegen Kwaad, etc.); ofwel (bij de «ongeschoolden») laat de krijger of soldaat zich vergaan en vervallen tot een zuivere beestachtigheid. In de mate dat ik altijd wantrouwig heb gestaan tegen spiritualiteit en zeker tegen spiritualisme en filosofisch altijd geweigerd heb het «materialisme» op te geven,
Nu heb ik altijd bijzonder dubbelzinnig gestaan t.o.v. het rechtvaardig of gerechtvaardigd gebruik van geweld of de «heiligheid» van welke oorlog ook. De klassenstrijd heb ik nooit begrepen in termen van geweld (klassen«oorlog»), van een tableau vivant van stakende arbeiders die het met stokken en stenen opnemen tegen de oproerpolitie met haar traangas, matrakken en waterkanonnen.
«War and the 20th Century» geeft ons een overzicht van de samenhang tussen Oorlog en de 20ste eeuwse Moderniteit (het begrip «moderniteit», het eerst gebruikt door Charles Baudelaire ergens in 1857, is eigenlijk pas in de 20ste eeuw doorgebroken als centraal geschiedkundig begrip). Christopher Croker voert een parade op van 20ste-eeuwse denkers, intellectuelen, schrijvers, dichters en kunstenaars en hoe deze zich de oorlog voorstelden (beginnende uiteraard met de veeleer 20ste-eeuwse dan 19de-eeuwse Nietzsche, en zo verder over Rilke, H.G. Wells, Ernst Jünger, Martin Heidegger, Céline, Malaparte, Camus, Walter Benjamin, Bertold Brecht, Elias Canetti, etc). Hun voorstelling niet alleen van de Oorlog als begrip, maar ook hun beleving van de concrete 20ste-eeuwse reëel gevoerde oorlogen. Hij geeft duidelijk aan dat onze kennis van wat de «gewone soldaat» dacht over de oorlogen waarin hij doodde en gedood werd, beperkt is. Die soldaat schreef immers niet, alleen al maar omdat hij dikwijls ongeletterd was. De zogenaamde «oorlogsdichters» («war poets») van de Grote Oorlog (1914-1918) waren doorgaans (onder)officieren uit de meer begoede middenklassen: er is bovendien een merkbare tegenstrijd tussen de wijze waarbij zij hun afkeer voor de oorlog als «merde en miserie» voorstelden en de onbevangenheid waarmee zij net als iedereen de vijand afslachtten en zich lieten afslachten.
Nog altijd beroert en verbijstert ons allemaal de vraag waarom in de 20ste-eeuwse oorlogen miljoenen en miljoenen mensen zonder zich veel vragen te stellen bereid waren te doden en gedood te worden. En dit terwijl ze veelal niets begrepen van de zaak waarvoor ze, volgens hun bevelhebbers, vochten en dikwijls zelfs volkomen onverschillig stonden tegenover die zaak. «War and the 20th Century» levert nogal wat stof om over die vraag door te bomen. Deze vraag stelt zich immers zowel op het vlak van de individuele soldaat als op het vlak van de massa’s als gemeenschap of Natie.
Oorlog was blijkbaar de levenswijze van de 20ste-eeuw: na de Eerste Wereldoorlog kwam de Tweede, na de Tweede kwam de Koude Oorlog met de permanente dreiging van een allesvernietigende kernoorlog. En na de Afbraak van de Berlijnse Muur doken al snel nieuwe oorlogen op. De 20ste eeuw was ook de eeuw die de 19de-eeuwse woorden over utopieën, nieuwe werelden en nieuwe mensen, in daden moest omzetten (cfr. Alain Badiou’s «Le siècle». Paris, Le Seuil, 2005; Ned. Vertaling «De Twintigste Eeuw»). Er was in de 19de eeuw genoeg gepalaverd: de oude wereld moest eraan om de nieuwe op te bouwen. Vechten, strijden dus: oorlog voeren, desnoods alleen maar omwille van het gevoel het niet alleen bij woorden gelaten te hebben.
De verheerlijking van de oorlog vinden we terug bij heel wat 20ste-eeuwse intellectuelen, vooral deze die stamden uit de middenklasse (de klasse die naar de top kan doorstoten óf aan lagerwal kan geraken en terugvallen in het gepeupel). Zij waren het die de massa’s mobiliseerden voor een «idee», zoals Ernst Jünger en zijn Frontsoldatenstaat, waarbij oorlog de vorm van arbeid zou zijn die eindelijk de gehate nietsdoende bourgeoisie zou afschaffen; zij waren het die de vrede voorstelden als de «voortzetting van de oorlog met andere middelen», tot de gemeenschap weer klaar was voor de nieuwe beslissende oorlog. In de oorlog waren geen arbeiders en kapitalisten meer: in de oorlog zijn mensen eindelijk zichzelf, zo werd gesteld. Het oog-in-oog staan met de dood gaf toegang tot de ultieme levenszin, tot de essentie van het menselijk bestaan.
Etc.
Nu ik het boek weer op mijn nachtkastje leg, maak ik de afsluitende bedenking dat oorlogsbeleving hoe dan ook neerkomt op een uitschakeling van het persoonlijk bewustzijn. Ofwel (bij de «geschoolden») wordt dit persoonlijk bewustzijn opgenomen («getranscendeerd») in een «hoger» bewustzijn, in een niet onder woorden te brengen spirituele of spiritualistische notie (de Natie, het Communistische Paradijs, Goed tegen Kwaad, etc.); ofwel (bij de «ongeschoolden») laat de krijger of soldaat zich vergaan en vervallen tot een zuivere beestachtigheid. In de mate dat ik altijd wantrouwig heb gestaan tegen spiritualiteit en zeker tegen spiritualisme en filosofisch altijd geweigerd heb het «materialisme» op te geven,
besluit ik dat, finaal gezien,
spiritualiteit en bestialiteit
gewoon synoniem zijn.
3 opmerkingen:
Als aanvulling op ‘All you need is war’ de massa en het individu moeten zich wat minder laten opjutten en assertiviteit aangeleerd worden
Mail van Bush in mijn mailbus
De dag van vandaag circuleren er een aantal protestmails allerhande telkens het op de wereld de spuigaten uitloopt. In de wetenschap dat de wereld bijna klaar is om zijn bevolking in belangrijke kwesties als oorlogsvoering of wapenproduktie een stem te geven, liet ik me uit sympathie voor de initiatiefnemers van dit kinderschoenprojekt in directe democratie, verleiden om te protesteren tegen de steun van de VS aan wat er in het slachthuis Gaza gebeurdt en zond een bericht aan de toch wel zeer lugubere minnaar van het begrip ‘vrijheid’in het Witte Huis. De man liet een weinig zeggende mail terugzenden, te druk met verhuizen ?
“On behalf of President Bush, thank you for your correspondence.
We appreciate hearing your views and welcome your suggestions.
Due to the large volume of e-mail received, the White House cannot respond to every message.
Thank you again for taking the time to write.”
Eigenlijk zou ik hem willen uitnodigen om via de eerste link op mijn blog deel te nemen aan een zeer uitgebreid en in drie talen neergepend wereldreferendum over bijna alle andere rotzooi dat nog van de planeet moet worden geholpen. Misschien eens doen nu hij binnenkort met pensioen gaat. Wat me eraan herinnert dat ik vergeten ben,de eis dat alle oorlogsmisdadigers naar het internationaal gerechtshof in Den Haag moeten, in het referendumprogramma voor het project justitie op te nemen. Ik zou hem willen schrijven, hem al en die ultrarechtse oorlogsstokers rond hem, dat het voorzekers een verkorting van mijn leven en van miljoenen andere bewuste mensen is geweest van al die decennia al die oorlogsellende in de media te moeten aanzien en bijna machteloos moeten te verdragen. Wie denken jullie dat jullie zijn…wel ik zal het jullie zeggen : geen presidenten maar een soort feodale keizers der kiezers die bijna niks te zeggen hebben en die vanuit hun ivoren torens medeplichtig zijn aan het slavenleven dat zeker die paar miljard armsten onder ons mensen hier op aarde moeten lijden. Supermanagers van superwoekeraars en speculanten, dat zijn jullie want iemand met de functie van ‘president’ zou in mijn ogen veel nobeler doelen moeten nastreven. Voor de voorzitter van een gewone sportclub of voor de voorzitter van het Olympisch Comité, een landgenoot van die soms dappere Belgen George W, voor zo een mensen heb ik waardering, niet voor jouw stommiteiten op grote schaal. Indien jouw landgenoten echt vrij waren George, hadden ze jou nooit verkozen want weet je , de weg naar de top bij jullie gaat via de voorhoedegevechten van de economische top van de miljardairs en hopelijk laat B.Obama dat nu koud. Michael Moore, diegene die je ooit toeriep dat hij een echte job moest zoeken had het twee keer van je gewonnen, ware hij jouw tegenkandidaat geweest.
O. F. Belgium 9/12/09
ik vrees dat Michaël Moore zeker niet zou gewonnen hebben.
Mooie foto! Niet Bush zijn tronie natuurlijk maar wel een mooi eerbetoon aan de mannen die als slachtvee zijn weggelokt of gestuurd.
Een reactie posten